آموزش نصب Latex در اوبونتو ۱۴٫۰۴

لاتک (/ˈlɑ:tɛk/) یا لاتخ (/ˈlɑ:tɛx/) که در یک متن ساده به صورت LATEX نوشته می‌شود، یک سیستم آماده‌سازی نوشتاری برای برنامهٔحروف‌چین تِک (TeX) است. لاتک ویژگیهای برنامه‌پذیر نشر رومیزی و همچنین ابزارهایی گسترده را برای خودکار کردن بیشتر جنبه‌های حروف‌چینی و نشر رومیزی (desktop)، اعم از شمارش ارجاعات میان منابع گوناگون (cross referencing)، جداول و نمودارها، طرح‌بندی صفحات (page layout)، کتابنامه‌ها و بسیار چیزهای دیگر ارائه می‌دهد. لاتک ابتدا در سال ۱۹۸۴ توسط لسلی لامپورت نوشته شد و تا کنون تبدیل به روش مسلطی برای استفاده از تکس _ که هم اکنون دیگر افراد آن را به صورت متن خالی (plain tex) نمی‌نویسند _ شده است. نسخهٔ کنونی LaTeX2e است.

سیستم حروف چینی

کارکرد لاتک مبتنی بر این اندیشه است که نویسندگان باید قادر باشند بر نوشتن در درون ساختار منطقی متن‌شان تمرکز کنند، نه اینکه وقت خود را برای کارکردن بر روی جزئیات شکل‌دهی صرف کنند. این امر، نه تنها جداسازی شکل‌دهی از محتوا را ممکن می‌سازد، بلکه حروفچینی و دیگر تنظیمات مرتبط با آن را در هر جا که نیاز باشد امکان‌پذیر می‌سازد. لاتک با قابلیت جدانگه‌داشتن جزئیات شکل‌دهی از متن، غالباً برتر از واژه‌پردازها و دیگر سیستم‌های نشر رومیزی عمل می‌کند. امکان بوجود آوردن تغییرات دیداری در طرح‌بندی صفحه‌ها معمولاً در سیستم‌های دیگر چندان امکان‌پذیر نیست. این سیستم‌ها زمینه و شکل را چنان بطور تنگاتنگ با هم همگون می‌کنند که ایجاد ثبات و اتومات‌سازی غالباً دشوار است.
لاتک انعطاف‌پذیری زیادی برای شکل‌دهی در اختیار می‌گذارد و در عین حال هویت ساختار را حفظ می‌کند، کاری را که سیستم‌های ساختاری ضعیف مانند اس‌جی‌ام‌ال (SGML) و اکس‌ام‌ال (XML) مستقیماً انجام نمی‌دهند. لاتک را می‌توان با استفاده از زبان ماکروی زیربنائی به منظور پدیدآوردن فرمت‌های ترجیحی توسعه داد. برای نمونه ابزارهای تجاری متعددی در سیستم کلی تِک (که لاتک جزئی از آن است) وجود دارد و فروشندگان می‌توانند امکانات دیگری همچون پشتیبان تلفن و اَشکال تایپی اضافی را عرضه‌کنند. لیکس (LyX) یک پردازشگر متنی دیداری آزاد است که از لاتک به‌عنوان پشتیبان استفاده می‌کند. تک‌مکس (TeXmacs) یک ویرایشگر ویزی‌ویگ (WYSIWYG) که دارای عملکردهای ساده‌ای مثل لاتک است اما با یک موتور حروفچین متفاوت است. تعدادی از سیستم‌های تجاری دی‌تی‌پی (DTP) رایج، از نسخه‌های اصلاح‌شده موتور حروفچین اولیهٔ تِک استقاده می‌کنند. با توجه به افزایش کنونی در استفاده عام از سیستم‌های اکس‌ام‌ال و پیدایش تقاضا برای تولید انبوه و دسته‌ای کیفیت انتشار، افزایش مداومی در حروفچینی با استفاده از اینگونه منابع بویژه در استفاده از لاتک به چشم می‌خورد. نمونه پایین مثالی از یک درون‌داد و برون‌داد لاتک را نشان می‌دهد.

documentclass[12pt]{article}
usepackage{amsmath}
title{LaTeX}
date{}
begin{document}
  maketitle
  LaTeX{} is a document preparation system for the TeX{}
  typesetting program. It offers programmable desktop publishing
  features and extensive facilities for automating most aspects of
  typesetting and desktop publishing, including numbering and
  cross-referencing, tables and figures, page layout, bibliographies,
  and much more. LaTeX{} was originally written in 1984 by Leslie
  Lamport and has become the dominant method for using TeX; few
  people write in plain TeX{} anymore. The current version  is
  LaTeXe.

  % This is a comment; it will not be shown in the final output.
  % The following shows a little of the typesetting power of LaTeX:
  begin{align}
    E &= mc^2                              \
    m &= frac{m_0}{sqrt{1-frac{v^2}{c^2}}}
  end{align}
end{document}

جامعه کاربران :

لاتک در آغاز بیش از همه توسط ریاضیدانان و دانشمندان بکار می‌رفت. این نرم‌افزار هنوز هم در میان این دسته از افراد به عنوان ابزار ترجیحی برای نوشتن مقالات، کارهای تحقیقی، پیش‌نویس‌ها و کتاب‌ها بکار می‌رود. از آنجا که سیستم زیربنائی تِک ابتدائاً برای متن‌های دارای ریاضیات ساخته‌شد، ازاینرو طرح‌بندی کردن عبارات ریاضی آسان‌تر و حروفچینی بدست‌آمده دارای کیفیت مطلوب‌تری نسبت به دیگر سیستم‌های متن‌پرداز به حساب می‌آید. بسیاری از گاهنامه‌های علمی و ناشران دیگر، پکیج‌های آزادی از لاتک را فراهم کرده‌اند که سبک‌های حروفچینی درون‌سازمانی (in-house) را برایشان انجام می‌دهد. محبوبیت لاتک در محافل فنی و دانشگاهی شاید تا حدی مرهون در دسترس بودن زودهنگام لاتک در سیستم‌های یونیکس و در دسترس نبودن فعلی دیگر واژه‌پردازها در آن سیستم‌ها باشد؛ ولی از همان مراحل آغازین، لاتک نسبت به برنامه‌های دیگر در مجموعه گسترده‌تری از سخت‌افزارهاو نرم‌افزارها، موجود بود و نسخه‌های آن هم‌اکنون تقریباً در هر سیستمی از پی‌دی‌ای‌ها (PDAها) گرفته تا رایانه‌های رومیزی و ابررایانه‌ها پیدا می‌شود. در خارج از محافل فنی به دلایلی لاتک نسبت به نرم‌افزار اصلی نشر رومیزی کمتر مورد استفاده‌است. یادگیری آن برای افرادی که هیچ تجربه‌ای در زمینهزبان‌های نشانه‌گذاری ندارند، دشوار است. گرچه سفارشی کردن ظاهر مقالات، کتاب‌ها و گزارش‌ها صرفاً با استفاده از فرمان‌های دستی کار بسیار آسانی است، ولی این کار در حد یک حروف‌چین برای خودکارسازی تولید متن باقی می‌ماند نه درحد برنامهٔ دستورالعمل طراحی صفحه، ازاینرو تولید طرح‌بندی‌های پیچیدهٔ دیداری که تصاویر متعددی را درون خود جا می‌دهد کار دشواری است. مانع دیگر در راه استفاده از لاتک، برای بسیاری افراد، مربوط به ظاهرهای ناهم‌زمان (asynchronous interface) است که در بیشتر نرم‌افزارهای آزاد پیش می‌آیند. در این حالت، صفحه ویرایش و صفحهٔ نمایش حروفچینی جدا هستند که کمی باعث دشواری کار می‌شود. بخشی از این مشکل را می‌توان با استفاده از جستجوی وارونه حل کرد. با این حال ابزارهای تجاری متعددی از یک شیوهٔ چاپی هم‌زمان استفاده می‌کنند، مثال دیگر سیستم‌های دی‌تی‌پی ابزارهای غیرتجاری لیکس (LyX) متن‌باز (open source) نیز همین کار را می‌کند). گزینهٔ دیگر، گنو تک‌مکس (GNU TeXmacs) یک ویرایشگر آزاد ویزی‌ویگ است که ویژگی‌هائی شبیه به لاتک را براساس یک موتور حروف‌چین متفاوت عرضه می‌کند.

مجوز ها :

لاتک یک نرم‌افزار آزاد است؛ و مجوز ویژه خود را دارد که ال‌پی‌پی‌ال (LPPL) نامیده‌می‌شود و با مجوز مستندات آزاد گنو (GNU General public)، که توزیع مجدد و اصلاحات را ممکن می‌سازد سازگار نیست. لاتک استفاده‌کنندگان را ملزم می‌کند که فایل‌های اصلاح‌شده، دارای نام فایل اصلاح‌شده باشند. این کار تضمین می‌کند که فایل‌هایی که مبتنی بر فایل‌های دیگر هستند، رفتار مورد انتظار را نشان‌دهند و از مشکلاتی مانند جهنم دی‌ال‌ال (DLL hell) جلوگیری می‌شود. نسخهٔ تازه‌ای از ال‌پی‌پی‌ال که با جی‌پی‌ال (GPL) سازگار است نیز در دسترس است.

به نقل از : ویکیپدیای فارسی

حال که به یک دید کلی در مودر این برنامه رسیدیم بهتر است به سراغ آن رفته و برنامه را برای استفاده نصب کنیم.
ممکن است هنگام نصب لاتک به خطاهایی همچون missing subfigure.sty و یا missing url.sty یا نبود فایل‌های sty دیگر برسیم. این مشکل به دلیل وجود نداشتن پیش نیازها رخ میدهد. در این نوشته نحوه نصب درست این برنامه را برای شما نوشته‌ایم تا بتوانید به راحتی برنامه را نصب و استفاده کنید.

۱ – نصب Latex در اوبونتو

در ترمینال عبارت latex را تایپ کنید. خواهید دید که پیامی مبنی بر نشناختن دستور latex نمایش داده می‌شود و به شما پیشنهاد میدهد تا آن را نصب کنید. پس از آن شما باید دستور زیر را در ترمینال وارد کنید :

sudo apt-get install texlive-latex-extra

این دستور دقیقاً پکیج هایی را که برای استفاده latex نیاز داریم نصب میکند و میتوان گفت بیشتر نیاز هایی را که در پروژه ها داریم تأمین میکند. برای کامپایل کردن فایل latex میتوانید از دستورات زیر استفاده کنید :

$ latex myarticle
$ bibtex myarticle
$ latex myarticle
$ latex myarticle

۲ – نصب پلاگین eclipse برای لاتک

در لینوکس من به شما پیشنهاد میکنم تا TeXlipse را برای ویرایش فایل‌های لاتک خود به کار ببرید. TeXlipse یک پلاگین است که میتوانید آن را در اکلیپس نصب کنید.
به قسمت help رفته و install new software را انتخاب کنید. سپس http://texlipse.sourceforge.net را به عنوان url وارد کنید. و مراحل نصب را ادامه دهید.
به همین آسانی میتوانید از latex در سیستم خود استفاده کنید. نظرات خود در مودر این برنامه را با دیجی اسپارک در میان بگذارید.